Batı Balkanlardaki Azınlıklar: FUEN'in Varlığı Memnuniyet Verici ve Gereklidir

Acaba Batı Balkan ülkelerindeki azınlık haklarının çerçeveleri ne kadar iyidir  ve buradaki azınlıklar bu hakları, kimliklerini, kültürlerini ve dillerini muhafaza etmek için bu hakları ne kadar iyi kullanabiliyorlar ? FUEN'in ''Batı Balkanlardaki Azınlıklar'' adlı konferans kurumsal modellere, eğitim, politik katılım ve ayırımcılık üzerinde yapılan müzakerelere odaklanarak, bu sorulara cevap bulmak istiyordu. Bu arada katılımcılardan biri, ''Daruvar'da bir çek olmak kolay, ancak Zagrep ve Osijek'te çok daha zor'' diyordu.

2 ile 4.Haziran 2023 tarihleri arasında Hırvatistan'ın Osijek/Essegg/Eszek kentinde Avrupa Ulusları Federal Birliği (FUEN)  ile Hırvatistan'daki  Demokratik Macar Birliği, Alman Topluluğu – Hırvatistan'daki Tunalı Svabya Organizasyonu, Koordinasyo Konseyi ve Çek ulusal Azınlık temsilicileriyle işbirliği içinde organize edilen ''Batı Balkanlardaki Azınlıklar'' konulu konferansın katılımcıları, içersinde aşağıdaki noktaları tespit ettikleri bir muhtıra vermişlerdir.

1. Karşılıklı saygıya dayalı bir birlikte yaşam, çoğunluk ve azınlığın birbirine yakınlaşması,ulusal yerli azınlıkların dilsel ve kültürel çeşitliliğinin değeri ve korunması, diğer uğraşıları gerektirmektedir. Üye organizasyonlar bu çabalar zarfında FUEN'in desteğine ve aracılık rolüne güvenmektedirler.
2. Batı Balkanlardaki Azınlıklar hakkındaki konferansın katılımcıları, azınlıkların çatı organizasyonu olarak FUEN'in varlığınıi Avrupa'nın bu bölümünde güçlendirmesi gerektiğini açıkça ortaya koymuşlardır.
3. Bölgedeki ülkelerin AB'ye üyeliği tüm azınlık toplulukları için bir hedef olup; konferansa katılanlar, üyeliğe giriş süreci içinde azınlıkların korunması için yasal garantinin arttırılmasının zorunlu olduğundan emindirler.
4. Nefret söylemleriyle mücadele edilmesi, Batı Balkanlardaki FUEN-Üye organizasyonları için önümüzdeki yıllar içinde tüm imkanların kullanılarak öncelikle yapılması gerekmektedir.
5. Katılımcılar* Roman-Azınlıklarının durumuna gerçek bir çözüm yolunun bulunmasını ve FUEN'in, bu topluluğun çıkarlarını AB-düzeyinde temsil etmesini talep etmektedirler. Roman Topluluklarının maruz kaldığı çingenelik, ayırımcılık ve marjinallik Batı Balkan ülkelerinde, AB ile aktif politika ve tedbirlerle uyum içinde aktif şekilde mücadele edilerek, bertaraf edilmelidir.
6. Ana dilde ders verilmesi bir çok AB-Ülkesinde kaldırılmıştır ve fakat Avrupa'nın bu kısmında buna daha fazla dikkat edilmelidir. FUEN'den istenilen husus, Know-how imkanını kullanarak bölgedeki azınlık topluluklarının hayatta kalmalarını sağlayabilecek olan kamuya açık eğitim politikası stratejilerinin gelişimini hızlandırmaktır.
7. Yaşlanma, sadece çoğunluk toplumlarını değil, bilakis Avrupa'nın tüm yerel azınlıklarını ilgilendirmekte olup, bu nedenle azınlıkların temsiline ilişkin sistemin düzeltilmesi için politik enstrümanların bulunması zorunludur.

Konferans öncesindeki podyum müzakerelerinde, azınlıkların hayatına dair çeşitli görüşler hararetle ele alınmıştır.

İlk panelde, Hırvatistan'daki FUEN-Üye Organizasyonların kurumsal modelleri hakkındaki deneyimlerin teatisi yapıldı. Bu ülkede tanınmış 22 azınlık bulunmakta ve Hırvatistan Azınlık politikasının gerçek bir örnek model olmasına rağmen ve  anayasanın ön söz kısmında azınlıklara  değinilmesi ve kültürel özerklikleri çerçevesinde bir dizi haklar almalarına karşın, bunların uygulanmasında sık sık eksiklikler görülmektedir. Kendi kurumlarının tesisi ve muhafazası, özellikle azınlıkların serpilmiş olarak yaşadığı bölgelerde bir nevi sorun şeklinde tezahür edebilmektedir. Hırvatistan'ın desteği yanı sıra, anayurt devletleri vasıtasıyla verilen destek, kurumların tesisi için önemli bir faktördür.  Aşağıdaki sorunlar konu hakkında örnek olarak gösterilmiştir:

• Çek Topluluğunun bir temsilcisi, coğrafi serpişterme ve gençlik organizasyonlarının eksikliğinden müşteki olmuştur.
• Alman Topluluğu kendisini bir nesil farklılığına maruz kaldığına inanmaktadır.
• Sırplar, Hırvatistan'da Sırp olma korkusunu yenmek zorundadırlar.
• Macar Topluluğu başkanına göre en büyük korku, devlet desteğinin günün birinde durdurularak, mevcut hakların uluslararası garanti formundaki bir güvenlik ağının ancak asgari düzeyde var olmasıdır. Başkan bu konuda ''Haklarımızın kesin mevcudiyeti bizim için en büyük kazanımdır'' demiştir.

Azınlık kurumlarına giden sürdürülebilir yolu
Katılımcılar (Soldan sağa): Moderatörin Zora Popova (FUEN), Robert Jankovics, Hırvatistan Macarları Demokratik birliği Başkanı, Vladimir Ham, Hırvatistan Alman Topluluğu Başkanı ve FUEN eski Başkanı, Milorad Pupovac, Hırvatistan Parlamentosu Millet Vekili, Hırvatistan Sırp ulusal Konseyi Başkanı, Damir Malina, Hırvatistan Çek ulusal Azınlığı Temsilcisi ve Koordinasyon Konseyi Başkanı.

İkinci panelde, önce Hırvatistan azınlıkların eğitim sisteminin tanıtıldığı eğitim konusu ele alındı. Bu sistem, ilkokuldan başlayan üç modelle (A,B,C) ibaret olup, A Modelinde tüm öğrenim planı ana dilde öğretim, C Modelinde ise haftada 2 ile 5 saat azınlık diliyle öğretim verilmekte. Bir çok farklı azınlık bu modelden istifade ederken, Macaristan'ın A Modelini tüm genel eğitim devresi boyunca en tutarlı şekilde uygulamasını ve bir çok Hırvat çocuğu tarafından tercih edilen italyan çocuk yuvaları ve ilkokulunun popülerliğini görmek çok ilginçti. Nüfusunun % 40'ından fazlasını azınlık mensubu oluşturan Kuzey Makedonya azınlıklar için, bilhassa Roma Topluluğu olmak üzere ve bu durumda daha bir çok şey yapılması gerekmesine rağmen, keza çok kapsamlı bir çerçeveye sahiptir. Ülke kendisini, okullara gereken finansmanın verilmesi, üstü örtülü ayırımcılık ve de standartlıştırılması ancak kısa bir süre önce başlatılmış olan Roman dilinin konuşulmasında ve yazılmasında karşı karşıya gelinen sorunlara maruz kaldığı görüşündedir. Komanova ve Kuzey Makedonya'daki yerel makamların Romanların entegrasyonu konusunda gösterdikleri en başarılı uygulama örneğindeki aktif role de değinilmektedir. FUEN'in uzun yıllardır partneri olan FUEN'in

Güneydoğu Avrupa'daki Yerel Makamlar Birliği Bilgi Ağı (NALAS), arasında Sosyal Diyalog Forumu ve Bosna – Hersek'in Bijeljina kentindeki Azınıklar Sorumlu Bürosu'nun da yer aldığı ve FUEN'in aktif katılımda bulunduğu azınlıklar alanındaki bir çok projenin tanıtımını sundu.

Eğitim Dalındaki Azınlıklar – Similasyon ve Entegrasyon Arasında

Katılımcılar (Soldan sağa): Joachim Roth, NALAS - Güney Avrupa Yerel Makamlar Birliği Bilgi Ağı – AB-Sorumlusu, Boran Ivanovski, Program Sorumlusu – NALAS – Yerel Makamlar Birliği Bilgi Ağı, Ahmet Jasharevski, Roma Community Center ''DROM'' Başkanı, Nandor Csapo, Hırvatistan Eğitim Bakanlığı Ulusal Azınlıklar Müdürlüğü Diretörü, Moderatörin Zora Popova (FUEN).

Azınlıkların Politik katılımı hakkındaki panelde, (azınlıklardan 8 temsilcinin ayrı bir seçim ünitesi olarak seçildiği ve bundan başka bölge başkanlığı yardımcıları için sandalyelerin rezerve edildiği) Hırvatistan ve (meclisteki 120 sandalyeden on adedinin sırplara ve diğer on tanesinin diğer azınlıklara düştüğü) Kosova'da azınlık gruplarının devlet ve yerel bazda temsil edilmesine ilişkin bir içe bakış sunuldu. Sıra kadınların politikadaki rolüne gelince, dil ile ilgili heyecan yaratan bir görüş ortaya atıldı. Bunun üzerine, karşılaşılan bir takım sorunlara, yani azınlıkların yerel seçimlerin önemini idrak edememeleri ve karar sürecine katılım imkanını kaçırmaları gerçeği ile, azınlık haklarının statistik rakkamlarla ve nüfus sayımlarıyla bağlantılı olduğu, Sırp azınlığın Kosova'daki seçimleri boykot etme kararından dolayı ortaya çıkan sorunlar ve de yerel düzeydeki politik temsil yetkisinin kaybedilmesinin sonuçları gibi, değinildi.

Batı Balkanlardaki Azınlıkların Politik Katılımı
Katılımcılar (Soldan sağa) Moderatör Laszlo Bodor (FUEN), Tanja Novotni Golubic (Bjelovar-Bilogora Çek ulusal Azınlığı Çevresi Çevre Başkan Yardımcısı, Vladimir Bilek, Milletvekili, Hırvatistan Parlamentosu ulusal Azınlıklar Kulübü, Azınlık ve ulusal Azınlık Hakları Konseyi Üyesi, Adrian Zegiri, Genel müdür, Kosova Azınlıklar Sorunları Merkezi.

Son panel sonuçlarına göre Romanlar avrupalıdır, ancak öyle muamele görmemektedirler. Çingenelik yeni bir fenomen olmamasına rağmen, insanların günlük yaşamına dahil olan sorunlara ve zararlarla mücadele verecek nitelikte gelişmiş enstrümanlar hala mevcut değildir. Yeterli stratejiler her ne kadar mevcut olsa da, uygulamalarda eksisklikler olup, fiiliyatın gerekli olduğu hallerde dökümanlar yetersiz kalmaktadır. Panele katılanlar sonuçta, çingenelikle mücadele kapsamında büyük bir eksikliğin bulunduğu  ve normal ahaliye yönelik strateji ve tedbirlerin olmadığı konusunda fikir birliğine vardılar.

Çingenelik, Milliyetçilik, Ayırımcılık, Nefret Söylemleri – Bunlara Karşı Nasıl Tedbir alınabilir ?

Katılımcılar (Soldan sağa): Moderatör Matic Germovsek (FUEN), Aleksa Dokic, İnsan Hakları Ulusal Azınlıklar Hakları Dairesi Ulusal Azınlık Hakları Hizmet Yönetmeni, Tatjana Vlasic, İnsan Hakları Kamu Denetmen Yardımcısı, Dragan Jokovic, Otaharin – Erkek ve Kadın Romanlar İntegratif Katılım Merkezi.

Konferans Osijek/Essegg/Eszek kentinde gerçekleştirilen bir şehir turuyla son bulmuş oldu.