FUEN: Ukrayna'nın Ulusal Azınlıklarla İlgili Yeni Yasası Ulusal Azınlıkların Sorunlarına Makul Bir Çözüm Getirmiyor

Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne alınmasına ilişkin  müzakerelerin başlaması için mevcut koşullardan birisi, ulusal azınlıklar yasasıdır. Ukrayna Parlamentosu (Üst Konseyi) 2022 yılının Aralık ayında ulusal azınlıklar hakkında yeni bir yasayı yürürlüğe sokmuştur.

Yasa tasarısında ulusal azınlıkların tanımlanması, ulusal azınlık mensuplarının hak ve sorumlulukları, temsilcilerinin hakları ve bu hakların uygulanması için devlet politikasının özellikleri tespit edilmiştir. Anılan yasa, Ukrayna'daki azınlıklar, AB-Üye Ülkeleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından şiddetle eleştirilmiştir. Venedig Komisyonu daha sonra sözkonusu yasanın düzeltilmesine dair bir dizi önerilerde bulunmuştur. Önerileri takiben 23.Ağustos 2023 tarihinde Ukrayna  Üst Konseyi tarafından kabul edilen bir değişikliği Wolodymyr 3.Kasım 2023 tarihinde imzalamıştır.

Değişikliğin öncülerine göre işbu yasa tasarısının amacı, ulusal azınlık mensuplarının (Topluluklar) özgürlük ve haklarının korunmasına dair yasal düzenlemelerin, Avrupa İnsan Hakları Konvensiyonu, Ulusal Azınlıkların Korunmasına İlişkin Çerçeve Anlaşması Bölgesel ve Azınlık Dilleri Avrupa Şartnamesi ve Venedig Komisyonu'nun bununla ilgili önerileriyle ahenk içersinde  iyileştirilmesini amaçlamaktadır. Onların görüşüne göre; bu dökümandaki düzenlemelerin uygulanması sayesinde Avrupa Komisyonu'nun Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne tam üyeliğinin uygulama imkanı sağlanmış olacaktır.

FUEN Kuruluşu, Ukrayna'nın ulusal azınlıklar yasasını değiştirmeye hazır olmasından mutluluk duymakla birlikte, değişikliklerin ulusal azınlık mensuplarının hak ve özgürlüğünün uygulanmasına ilişkin yasak çerçeveyi yeterli düzeyde düzeltemeyeceği ve böylece bu işin öncülerinin amacına ulaşamayacağı görüşündedir.

FUEN Başkanı ve Avrupa Parlamento Üyesi Lorant Vincze konu hakkında ''ulusal azınlıklar yasası, eğitim ve medya yasası ile devlet dili yasasının olumsuz tesirlerini ortadan kaldırmamakta ve  sorunlar var olmaya devam  etmektedir. Yeni yasa, ulusal azınlıkların sorunlarına uygun bir çözüm sunmamaktadır. Daha kötüsü ise, bu değişiklikler bazı ahvalde başka kafa karışıklığına da yol açmaktadır. Ulusal azınlıkların (toplulukların) tanımlanmasında ''traditionell yani geleneksel'' sözcüğünü kullanmadığınız takdirde, o halde  (üyeleri etnik Ukrayna kökenli olmayan, geleneksel olarak  Ukrayna'da yaşayan, ve  devamlı,  yerleşik, istikrarlı, muteber bir Ukraynalı vatandaşlar grubu örneğinde görüldüğü gibi anlaşılacaktır).

Değişikliklerin değerlendirilmesinde açıkça görülen husus, dilin kamusal alanda kullanma hakkının kısıtlanmaya devam edildiğidir. Zira, daha önce ulusal azınlıklar tarafından organize edilen versiyon  sadece etkinliklere atıfta bulunurken, şimdi ana dil, sadece ulusal azınlık mensuplarınca organize edilen etkinliklerde kullanılabilmektedir. Buna dair sair kısıtlayıcı hükümler aşağıda maruzdur:

*         Azınlık dilleriyle yayım yapan kitle medya organları öncesinde de olduğu gibi tahdide uğramış olup, tüm içerikler, devlet diline tercüme edilmek zorundadır.

*         Azınlık dilleriyle düzenlenmiş olan kitapların dağıtımı, sadece resmi devlet makamları tarafından kurulmuş ve finanse edilen özel kütüphanelerde mümkündür.

*         Acil durumlarda ana dilin kullanımı sadece yaşlılar huzur evlerinde ve bu dilin diğer taraftan anlaşılması halinde mümkündür.

*         Azınlık dillerinin kullanılması kuralı, ''İçersinde geleneksel azınlıkların yaşadığı   belediyeler'', ''İçersinde azınlıkların çoğunlukta olduğu iskan mahalleri'', ''Azınlıkların talebi üzerine'' veya ''Gerçek ihtiyaç halinde'' örneklerinde olduğu gibi sübjektif   kriterlere atıfta bulunan ve diğer hususları içermediği için, umuma mahsus yerel kurumlarda tesirsiz kalmaktadır.

FUEN Başkanı  konuşmasında ''Ukrayna bir azınlık yasasının çıkartılmasını sadece AB-Üyelik koşulu olarak değil, bilakis kadın ve erkek bir çok vatandaşın durumunu düzeltmek, azınlık ve çoğunluklar arasındaki işbirliğini teşvik ve uzun soluklu bir istikrar için bir şartın yerine getirilmesi için gerçek  bir imkan şeklinde telakki etmelidir. Bizler duruşumuzu muhafaza ediyor ve azınlıklar için uygun olan yasal bir çerçevenin tesisi, ancak ve ancak Ukrayna'da yaşayan ulusal azınlıkların kapsamı ve katkısı altında elde edilebilir diyoruz'' ifadesini kullanmıştır.